با شنیدن کلمه «زیارت» دلمان سمت حرم مطهر امام رضا(ع) پر می‌کشد. خود را در صحن و سرایش تصور کرده و با دستانی گره کرده در پنجره فولاد نام مبارکش را زمزمه می‌کنیم و زیارت‌نامه‌ای را مقابل ضریح نورانی‌اش می‌خوانیم. اما زیارت امروز کمی حال و هوایش تفاوت دارد. امروز 23 ذی‌القعده روزی بسیار شریف و مخصوص برای زیارت امام رضا(ع) است و به گفته بزرگان به زیارت آن حضرت(ع) از دور و نزدیک توصیه بسیاری شده است.

گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام محمد نصیری، استاد حوزه و دانشگاه و سخنران حرم مطهر رضوی در خصوص این روز و توصیه‌هایی برای پربارتر شدن زیارت است.

روز مخصوص زیارت امام رضا(ع) از دور و نزدیک

حجت‌الاسلام نصیری در ابتدا با بیان اینکه زیارت ائمه معصومین(ع) در تمام زمان‌ها مفید است اما به زیارت در برخی از روزها تأکید شده است، می‌گوید: یکی از این روزها، زیارت حضرت رضا(ع) در ماه رجب است. بر اساس روایت‌ها ثواب هیچ یک از اقسام عمره مانند عمره رجبیه نیست و در فضیلت، با فضیلت حج فقط یک درجه فرق دارد و طبق روایت‌های وارده‏ زیارت امام هشتم(ع) برای شیعیان و عارفان به مقام و منزلت و حق او، ثواب هزار و یا هزار هزار حج بر آن مترتب است. روز 23 ماه ذی‌القعده نیز از دیگر روزهایی است که زیارت در آن توصیه شده است. سید بن ‌طاووس در اقبال الاعمال می‌نویسد: «در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه دیدم که مستحب است در روز 23 ذی‌القعده از راه دور و نزدیک امام رضا(ع) را زیارت کرد». طبق نظر برخی از علمای شیعه مانند علامه حلی یا شیخ مفید، این روز احتمال شهادت امام رضا(ع) نیز وجود دارد. روز دحوالارض نیز از دیگر این ایام است. به زیارت امام رضا(ع) نیز در برخی دیگر روزهای سال و نیز روزهای هفته توصیه شده است. سنت و سیره اهل بیت(ع) این بوده که هر روز به چند معصوم(ع) اختصاص داشته باشد و سید بن‌ طاووس روز چهارشنبه را روز زیارتی چهار امام معصوم(ع) معرفی کرده است. حضرت موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی و علی بن محمد(ع). در این روز خاص هم پسندیده است که زیارت امام رضا(ع) انجام شود.

ایشان به فضیلت زیارت ثامن الحجج(ع) نیز اشاره کرده و ادامه می‌دهد: افضل بودن زیارت امام رضا(ع) نسبت به بقیه زیارت‌ها نیز موضوع عجیب و قابل توجهی است. حتی در بیان حضرت امام جواد(ع) زیارت ایشان افضل از زیارت امام حسین(ع) ذکر شده است در حالی که در باب زیارت سیدالشهدا(ع) روایات و تأکیدات بسیار زیادی داریم و کربلا به خاطر فضیلتی که دارد حتی به کعبه مباهات می‌کند اما با تمام این تأکیدات زیارت امام رضا(ع) افضل و برتر است.

زیارتی افضل بر زیارت امام حسین(ع)

سخنران حرم مطهر رضوی به روایتی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در روایتی فرموده است به حضرت جواد(ع) عرض کردم به زیارت قبر حضرت سیدالشهدا(ع) مشرف شوم یا به زیارت پدرتان؟ حضرت(ع) فرمود: اندکی درنگ کن؛ سپس داخل اندرون شد بعد در حالی که اشک‌هایش بر رخسارش جاری بود، خارج شد و فرمود: زائران امام حسین(ع) بسیارند اما زائران پدرم کم هستند. در نظر داشته باشیم منظور از این سخن، افزایش کمّی زائران نیست بلکه تأکید بر زیارت و هدایت است. شاید این سخن برگرفته از نگاه متعالی حضرت بوده است که سرزمین خراسان و ایران را مهد تمدن شیعه و صادرکننده تمدن و فرهنگ شیعه می‌دانستند. حضرت جواد(ع) در روایت دیگر فرمود: زیارت پدرم افضل است زیرا حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را همه مردم زیارت می‌کنند اما پدرم را جز خواص شیعه زیارت نمی‌کنند. هر فرقه‌ای از شیعه، امام حسین(ع) را از جهات مختلفی از قبیل شهادت آن حضرت به خصوص فرزند بی‌واسطه حضرت زهرا(س) بودن محترم می‌شمارند و فرق دیگر شیعه از قبیل کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، واقفیه و... امامت حضرت سیدالشهدا(ع) را پذیرفته‌اند اما در این میان، حضرت رضا(ع) دارای ویژگی خاصی است که اغلب انشعابات تشیع، پیش از ایشان بوده و باقیمانده از فرق مختلف. همین خواص شیعه هستند که به ولایت حضرت رضا(ع) معتقدند و شمارشان نسبت به بقیه کمتر است. بنابراین در روایت‌ها عارفاً بحقه قید شده یعنی ایشان را امام واجب الاطاعه بداند. به یاد داشته باشیم زیارت امام رضا(ع) بر زیارت سایر ائمه(ع) به خاطر جنس زائرانش و ماهیت زیارت متفاوت است.

حجت‌الاسلام نصیری توضیح می‌دهد: ماهیت زیارت پیوند قلبی، معنوی و معرفتی با امام(ع) است. اگر چه مکان و حضور در کنار مرقد و مضجع موضوعیت دارد و در باور دینی ظرفیت‌های زمان و مکان مهم هستند مانند لیله‌القدر که ظرفیت زمانی است و هیچ روز و شبی در سال کار لیله‌القدر را نمی‌کند. ظرفیت زمانی نیز جایگزین ندارد مانند بیتوته در سحر، خواندن نماز شب و... ظرفیت‌های مکانی نیز این گونه هستند مانند دعا در زیر قبه امام حسین(ع) اما این سخنان به این معنا نیست که نرفتن در کنار مرقد شریف کم توفیقی از زیارت باشد.

با زیارت حال دلمان خوب است

این کارشناس دینی به زیارت از راه دور اشاره و تصریح می‌کند: زیارت یعنی پیوند قلبی، معرفتی و معنوی با حجت خدا. همین طور که برای زیارت از راه دور سیدالشهدا(ع) آمده است که زیر آسمان به بلندی رفته و به سمت راست و چپ خود توجه کنید، سر را سوی آسمان بلند کرده و سپس به سوی قبر حسین بن علی(ع) توجه کرده و بگوییم: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِاللهِ، السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ». همین دستور را می‌توان برای زیارت از راه دور امام رضا(ع) انجام داد. در هر زمان و در هر مکانی، با دلی شکسته زیر آسمان رو به سمت قبر شریف امام رضا(ع) می‌توان یکی از زیارت‌نامه‌های وارده را خواند که در این صورت بدون شک جزو زائران امام رضا(ع) محسوب خواهیم شد؛ چرا که بُعد منزل نبود در سفر روحانی.

حجت‌الاسلام نصیری در پایان در پاسخ به این پرسش که چرا باید به زیارت رفته و برای زیارت برنامه‌ریزی کنیم، می‌گوید: زیارت هویت‌ساز است و علاوه بر اینکه پیوند قلبی و عاطفی با امام(ع) است و از نظر هویتی و انتساب میان زائر و امام نیز پیوند عاطفی برقرار می‌کند. دیگر اینکه سبب ایجاد پیوند معنوی می‌شود و خلأها، کمبودها و نقص‌ها را پر می‌کند. به بیانی زیارت تکمیل‌کننده مسلمانی و کامل‌کننده ایمان ماست. با زیارت معصومین(ع) این پیام را به امام عصر(عج) مخابره می‌کنیم که با شما هستیم. در کنار تمام ثواب‌ها، ثمرات و برکاتی که در زیارت، شفاعت و تقرب به امام رضا(ع) و سایر ائمه(ع) نقل شده است، زیارت هویت‌سازی کرده و پیام یاری‌گری ائمه(ع) را دارد. ضمن اینکه در آخرالزمان و در لابه‌‎لای فتنه‌ها، وسوسه‌ها، قدرت شیطان و هجمه‌های ظلمات زیارت پشتوانه بسیار عالی برای حفظ دین است. به همین دلیل است که همیشه توصیه می‌شود اگر در دین شک و شبهه پیدا کردید به زیارت بروید. امام هادی(ع) در روایتی درباره امام رضا(ع) می‌فرماید: «محل قبر آن امام، قطعه‌ای از خاک بهشت است و هیچ مؤمنی آن را زیارت نمی‌کند جز آنکه خداوند، او را از آتش دوزخ آزاد می‌سازد و در سرای جاودانی جایش می‌دهد». آرامش، تحمل فشارهای زندگی، رفع شبهه‌ها، دفع فتنه‌ها و... همه از برکات و آثار زیارت و پشتوانه‌ای قوی برای حفظ دین است. با زیارت حال دل همه‌مان خوب است.